امید چشم‌انداز جمعیتی ایران به دهه شصتی‌ها/درمان موفق ۳۰ تا ۵۰ درصد از زوج‌های نابارور

چهارشنبه، ۲۸ اردیبهشت ماه، نشست خبری مطبوعاتی با حضور مدیر روابط عمومی دانشگاه، مسئولین معاونت بهداشتی و جمعی از اصحاب رسانه به مناسبت هفته ملی جمعیت برگزار شد.

در این نشست معاون فنی معاونت بهداشتی دانشگاه با اشاره به اینکه دهه شصتی‌ها که جمعیت ۳۰ تا ۴۰ سال کشور را تشکیل می‌دهند هنوز در سن باروری هستند، گفت: اگر مداخلات جمعیتی انجام ندهیم، این گروه سنی از سنین باروری خارج شده و فرصت طلایی برای افزایش جمعیت را از دست می‌دهیم.

دکتر مهرداد زینلیان با اشاره به اینکه متوسط رشد سالانه جمعیت کشور طی سال‌های گذشته به سرعت کاهش پیدا کرده، اظهار کرد: نرخ باروری کلی جمعیت از عدد ۷ در سال ۱۳۴۵ به ۱.۷ در سال ۱۳۹۹ رسیده است، درحالی که متاسفانه این عدد در اصفهان پایین‌تر از میانگین کشور و ۱.۴ است.

وی با بیان اینکه اصفهان جزو چند استان با بدترین وضعیت جمعیتی در کشور است، گفت: گیلان در رتبه آخر نرخ باروری کلی است و اصفهان رتبه هفتم از آخر است، بهترین وضعیت هم مربوط به سیستان و بلوچستان است.

دکتر زینلیان با اشاره به اینکه هیچکدام از کشورهای پیشرفته افت جمعیتی که در کشور ما افتاده را تجربه نکرده‌اند، گفت: اگر بخواهیم دوباره از این شرایط بیرون بیایم و از چاله جمعیتی خارج شویم، نیاز به اصلاح سیاست‌های جمعیتی داریم. در حال حاضر حدود ۲۵ درصد از جمعیت کشور را جوانان تشکیل می‌دهند و هنوز شرایط ما بهتر از برخی کشورهاست، اما اگر با این روند پیش برویم به زودی درصد عمده‌ای از جمعیت کشور را سالمندان تشکیل می‌دهند.

وی به سه سناریوی جمعیتی تعریف شده برای ایران اشاره و تصریح کرد: سناریوی اول یکی رشد پایین جمعیت است، براساس این سناریو جمعیت در سال ۱۴۲۰ حدود ۶ میلیون اضافه می‌شود و حدود ۵۰ درصد از جمعیت سالمند خواهند بود. سناریوی دوم رشد یک و نیم درصد جمعیت است که باعث می‌شود با صد میلیون جمعیت، ۲۰ درصد جمعیت سالمند باشند و با سناریوی سوم نیز جمعیت به ۱۱۶ میلیون می‌رسد و تنها ۱۰ درصد سالمند خواهند بود.

معاون فنی معاونت بهداشتی دانشگاه با اشاره به اینکه دهه  شصتی‌ها الان جمعیت بین ۳۰ تا ۴۰ سال را تشکیل می‌دهند و هنوز در سن باروری هستند، گفت: اگر مداخلات جمعیتی انجام ندهیم این گروه از سنین باروری خارج شده و فرصت طلایی برای افزایش جمعیت را از دست می‌دهیم.

وی ادامه داد: اگر دهه شصتی‌ها از سنین باروری خارج شوند، امید برای جمعیت به صفر می‌رسد و سال ۱۴۲۵ پنجره جمعیتی بسته می‌شود، پس باید مداخلات را به خوبی انجام دهیم. در حال حاضر برخی از دهه شصتی‌ها هنوز ازدواج نکرده و درحال نزدیک شدن به سن تجرد قطعی هستند، همچنین برخی از آنها بچه دار نشده یا تک فرزند هستند.

وی با بیان اینکه ما ۵ تا ۷ سال طلایی پیش رو داریم، تاکید کرد: با از دست دادن این فرصت، امید به افزایش جمعیت تقریبا از دست می‌رود.

دکتر زینلیان با اشاره به اینکه از سال ۵۵ تا ۹۹، میانگین سنی ۱۰ سال بیشتر شده، گفت: در واقع ۱۰ سال جمعیت کشور پیرتر شده، پیرتر شدن جمعیت هم یعنی بالا رفتن نرخ بیماری‌های واگیر و سرطان. یعنی از یک طرف جمعیتی که در سن باروری هستند را از دست می‌دهیم و از آن طرف بار سنگینی به نطام سلامت و اقتصاد کشور تحمیل می‌شود.

معاون فنی مرکز بهداشت استان با اعلام اینکه نرخ سالمندی استان ۱۲ درصد رشد کشور ۱۰.۷ است، گفت: درصد جوانان و نوجوانان در اصفهان از میانگین کشور پایین‌تر است که نشان می‌دهد جمعیت اصفهان در مقایسه با کشور سالمندتر است و اهمیت مداخله را بیشتر می‌کند.

وی در مورد عوامل کاهش سریع میزان باروری در کشور، گفت: دخالت دولت و تصویب قوانین مشوق کاهش جمعیت، اجرای سیاست‌های تجدید نسل و کنترل جمعیت، توسعه شهرنشینی، افزایش سن ازدواج، توسعه اشتغال زنان، افزایش تحصیلات عالی و تغییر در کارکرد خانواده از جمله عوامل مؤثر در این زمینه است.

دکتر زینلیان چالش‌های جمعیتی را شامل بحران میزان باروری و تجدید نسل، بحران سالمندی، کاهش نیروی کار و افزایش مهاجرت برشمرد و افزود: کشورهایی که با بحران جمعیت مواجه می‌شوند، برای تأمین نیروی کار سیاست‌های مهاجرپذیری را در پیش می‌گیرند که پیامد آن تغیر ساختار فرهنگی و اجتماعی کشور توسط مهاجران است.

وی به تصویب قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت در سال گذشته اشاره و تصریح کرد: این قانون در ۷۳ ماده و ۸۱ تبصره مصوب شد و  ۲۳۶ تکلیف قانونی دارد که ۵۹ درصد آن تکلیف قانونی وزارت بهداشت است. هنوز آئین نامه‌های اجرایی قانون نیامده و انتظار داریم دستگاه‌های اجرایی هرچه زودتر آئین نامه ها را ابلاغ کنند.

معاون فنی مرکز بهداشت استان در ادامه پیرامون موضوع سقط جنین در این قانون توضیح داد: سقط های تعمدی دو دسته هستند؛ یا برای نجات جان مادر است یا یکسری نواقص جدی در جنین است که باعث عسر و حرج خانواده می‌شود که به آنها سقط درمانی گفته می‌شود و تا قبل از ۴ ماهگی امکان‌پذیر است. در قانون جدید این سقط های درمانی سختگیرانه‌تر شده است. قبلا سه پزشک متخصص تایید می‌کردند، اما الان باید مادر درخواست دهد، متخصص و قاضی تایید کند و پیش از ۴ ماهگی باشد تا حکم اسقاط صادر شود.

دکتر زینلیان همچنین به سقط های داوطلبانه اشاره و اظهار کرد: هیچ معیاری از نظر پزشکی برای اسقاط جنین وجود ندارد، ممکن است برخی افراد به خاطر مشکلاتی مثل فقر اقدام به این کار کنند که هیچ مجوز شرعی و قانونی ندارد، ضمن اینکه آمارهای غیر رسمی نشان می‌دهد تعداد بالایی اسقاط جنین عمدی در کشور اتفاق می‌افتد که باید فرهنگسازی شود و با آن مقابله شود.

معاون فنی مرکز بهداشت استان با اشاره به اینکه قبلا بارداری بالای ۳۵ سال پرخطر ذکر می‌شد، گفت: این درحالی است که در بسیاری از کشورهای پیشرفته و متون علمی، باروری بالای ۳۵ سال پر خطر نیست بلکه نیازمند مراقبت ویژه است و این یک باور اشتباه است. یک باور اشتباه دیگر این است که بین دو بچه باید ۳ تا ۵ سال فاصله باشد، درحالی که این فاصله در زایمان طبیعی شش ماه و در سزارین ۱۸ ماه است، همانطور که در منابع تربیتی هم ذکر شده فاصله بیش از ۳ سال آسیب روحی و روانی برای فرزندان به همراه دارد.

مسئول بخش باروری و درمان ناباروری بیمارستان شهید بهشتی اصفهان نیز در این نشست با اشاره به اینکه حدود ۲۰ درصد از بیمارانی که به این مرکز مراجعه می‌کنند درگیر ناباروری هستند، گفت: ۳۰ تا ۵۰ درصد از زوج‌های نابارور پس از درمان دارویی و اقدامات آزمایشگاهی درمان موفق دارند و بچه‌دار می‌شوند.

دکتر الهام نقشینه در جمع خبرنگاران، با اشاره به اینکه همیشه گفته می‌شود پیشگیری بهتر از درمان است، اظهار کرد: در مورد ناباروری نیز باید کاری کنیم که زوج‌ها قبل از رسیدن به ناباروری به فرزندآوری فکر کنند، چون با افزایش سن، ذخیره تخمدان زنان کاهش پیدا می‌کند و بسیاری از درمان‌ها مثمر ثمر نخواهد بود.

وی با اشاره به اینکه با پیر شدن جمعیت، تمایل به تحصیلات و اشتغال زنان شاهد افزایش سن باروری هستیم، گفت: بیشتر زوج‌هایی نابارور وقتی مراجعه می‌کنند که درمانی وجود ندارد، متاسفانه بسیاری از این زوج‌ها تحصیلکرده هستند و به‌صورت خودخواسته، فرزندآوری خود را به تأخیر انداخته‌اند.

این متخصص زنان و زایمان با بیان اینکه زوجی که پس از یک سال بدون پیشگیری، بچه دار نشده‌اند را نابارور می‌گویند، افزود: ممکن است یک زوج یا هر دو مشکل داشته باشند، اما ناباروری را نمی‌شود با شواهد ظاهری تشخیص داد و حتما باید آزمایش‌های پزشکی انجام شود.

وی ساده ترین درمان ناباروری را درمان دارویی برشمرد و گفت: اقدام دیگر انجام آی یو آی با موفقیت ۲۰ درصد در هر سیکل و اقدام بعدی آی وی اف است. در این زمینه مشکلی از نظر تجهیزات و امکانات نداریم و از روش‌های روز دنیا استفاده می‌کنیم، ضمن اینکه میزان موفقیت ما معادل سایر کشورهای دنیا است.

وی با اعلام اینکه ۳۰ تا ۵۰ درصد از زوج های نابارور به روش‌های مختلف بارور می‌شوند، گفت: خوشبختانه بیمه‌ها تمام فرایندهای درمان ناباروری را تحت پوشش قرار می‌دهند و نه تنها از اصفهان، که از استان‌های مجاور هم به این مرکز مراجعه می‌کنند و خوشبختانه باردار می‌شوند، اما هنوز خیلی‌ها در جریان وجود این مرکز نیستند.

این عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان با اشاره به تشخیص نازایی در حدود ۲۰ درصد از مراجعان این مرکز، گفت: زوج‌های نابارور نیاز به بررسی و درمان دارویی و اقدامات آزمایشگاهی دارند و بین ۳۰ تا ۵۰ درصد مراجعان، درمان موفق دارند. در مواردی هم زوجین نیاز به اهدای تخمک یا جنین برای باروری دارند که قبلا در مرکز شهید بهشتی انجام می‌شد، اما به علت مشکلات قانونی، فعلا متوقف شده است، اگرچه دنبال این هستیم که دوباره از سر گرفته شود.

وی ادامه داد: یک اقدام دیگر رحم اجاره‌ای است که به صورت رحم جایگزین در بیمارستان انجام می‌شود، البته تعداد این موارد زیاد نیست ولی برای جلوگیری از مشکلات، طرحی داریم که برای رحم اجاره‌ای و یا اهدای تخمک در سایت ثبت نام کنند. در این زمینه مشکلات قانونی وجود دارد که امیدوارم با حل این مشکلات بتوانیم به‌عنوان اولین مرکز به‌صورت قانونمند این کار را اجرا کنیم.

مسئول بخش باروری و درمان ناباروری بیمارستان شهید بهشتی اصفهان با اشاره به مراجعه سالیانه ۵ تا ۶ هزار به بیمارستان شهید بهشتی، گفت: فضای بخش باروری و درمان ناباروری بزرگ نیست، اما کلینیکی در مجاورت بیمارستان درحال احداث است که با بهره‌برداری از آن، فضای بیشتری خواهیم داشت.

دکتر نقشینه، هزینه درمان ناباروری در این مرکز را کمتر از یک تا دو میلیون تومان اعلام و خاطرنشان کرد: ۷۰ درصد از هزینه داروها و ۹۰ درصد هزینه آی وی اف تحت پوشش بیمه است.